Έλληνας, ο «Κανένας»


Οδηγοί εγκλωβισμένοι σε πέντε πόντους χιόνι στην Ε.Ο. Αθηνών-Θεσσαλονίκης τα βάζουν με το Κράτος, την Εταιρία, την Αστυνομία, τον Άλλον, τον Ίδιο, τον Κανένα. 

Για λαούς όπως και ο Ελληνικός που τους έλαχε η ευχή (ή και η κατάρα) να μετακινούν δυσανάλογο φορτίο Ιστορίας μέσα στους αιώνες, ο μεγάλος αρχετυπικός τους μύθος συγκεντρώνει και αναδεικνύει όλα τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της φυλής. Ο δικός μας ιδρυτικός μύθος, τα Ομηρικά Έπη -και επί του προκειμένου η Οδύσσεια- βρίσκει απέναντί του την μεταγενέστερη χρονικά αλλά το ίδιο σπουδαία γραμματολογικά «Αινειάδα» του Βιργίλιου που και αυτή με την σειρά της ως εθνικό έπος, έδωσε σχήμα στο φαντασιακό και ιστορικό υπόβαθρο της Ρώμης (και όλων όσων ακολούθησαν μετά από αυτήν). Από τη μια ο πολυμήχανος (όπως μας αρέσει να τον λέμε θαρρείς αυτοκολακευόμενοι) Οδυσσέας, που περιπλανιέται προς μια κάποια Ιθάκη, μπλέκοντας κατά κύριο λόγο σε ερωτοδουλειές και οινοποσίες, και χάνοντας όλους τους συντρόφους του μέχρι να βρεθεί στην ασφαλή συζυγική κλίνη και την ψυχαναγκαστική πατρική αγκαλιά. Και από την άλλη ο Αινείας, ένας επίσης ταξιδευτής και αυτός, με πολυτάραχες περιπέτειες, με έναν all time classic απονενοημένο έρωτα αλλά και και με έναν ιερό σκοπό: να ιδρύσει την Πόλη. Στους αιώνες που πέρασαν, οι πλοκές και οι χαρακτήρες των δύο μεγάλων μύθων της Μεσογείου (υπάρχουν αντίστοιχοι και σε όλους τους μεγάλους πολιτισμούς του κόσμου) ουσιαστικά όρισαν και τις τύχες ολόκληρης της Ευρώπης, με την δική μας πλευρά να ρεμβάζει σε ένα ταξίδι αρειμάνιας περιπλάνησης και τους απέναντι, τους κουτόφραγκους, μέσα από την Εστία και τον Νόμο, να δημιουργούν μία κοινωνική διαστρωμάτωση, ένα αρχιτεκτόνημα πολιτισμού και θεσμών που έφθασε ως τις ημέρες μας ως ο λεγόμενος και Δυτικός Κόσμος.

Το επεισόδιο του Οδυσσέα με τους Κύκλωπες είναι ενδεικτικό αυτής της επίδρασης που μπορεί να έχει ο αρχετυπικός μύθος ενός λαού στις προσλαμβάνουσες αντιλήψεις για τον εαυτό του και την θέση του στον κόσμο. Είναι εκείνη η σκηνή που μοιάζει τόσο σημερινή και επίκαιρη, όταν ο Οδυσσέας, με ένα «τέχνασμα» λεκτικό και με ακροβατική ασέβεια προς τους Θεούς, καταφέρνει να γλιτώσει από μία ταραχώδη περιπέτεια με τον Πολύφημο, λέγοντας πως ονομάζεται «ο Κανένας». Η εφευρετικότητα της στιγμής -και βεβαίως η ανυπέρβλητη μαστοριά του Ομήρου- του έδωσε την δυνατότητα να ξεφύγει από την δύσκολη κατάσταση. Και να μείνει στους αιώνες ως το παράδειγμα του καθ’ ημάς μυθικού καταφερτζή, ενός Έλληνα διαχρονικού και απόλυτα σημερινού, που μοιάζει τόσο αληθινός λες και αυτός να γέννησε τον μύθο και όχι ο μύθος εκείνον.

Τα σκέφτομαι όλα αυτά όταν παρακολουθώ και πάλι το ίδιο ακριβώς δελτίο ειδήσεων που είχα δει πριν 20, πριν 10, πριν 5 χρόνια: Οδηγοί εγκλωβισμένοι σε πέντε πόντους χιόνι στην Ε.Ο. Αθηνών-Θεσσαλονίκης. Παρατηρώ με την ίδια βαριεστημένη κούραση τον σύγχρονο Έλληνα «Κανένα» να τα βάζει με το Κράτος, την Εταιρία, την Αστυνομία, τον Άλλον, τον Ίδιο, τον Κανένα. Το βλέπω στην ΛΕΑ να εμποδίζει τα μηχανήματα να ανοίξουν τον δρόμο, να κάνει τις τρεις λωρίδες έξι, να κλείνει κάθε σπιθαμή ανοιχτού χώρου, και όταν τον ρωτάς γιατί το κάνεις αυτό, ποιος είσαι εσύ που το κάνεις αυτό, σου λέει ως άλλος Οδυσσέας, «ο Κανένας». Βλέπω οδηγούς να ταξιδεύουν αρειμανίως χωρίς αλυσίδες και νταλίκες να χορεύουν ζεϊμπέκικα στην άσφαλτο και ξέρω ότι αν τους πεις κουβέντα θα εξαντλήσουν δια των λόγων την γενετήσια ορμή του «Κανένα» πάνω σου. Βλέπω Δικαστές και Εισαγγελείς να κάνουν αυτεπάγγελτες διώξεις εναντίον των Πάντων και του «Κανένα», με αποτέλεσμα το ίδιο όπως και τις δεκάδες άλλες φορές: Κανένα. Κοιταζόμαστε όλοι, και οι εγκλωβισμένοι στα χιόνια και οι εγκλωβισμένοι στις σπηλιές των Ειδήσεων με το Δελτίο, μονόφθαλμοι και κοντόφθαλμοι, και όλοι φωνάζουμε πως όλοι φταίμε, πως οι άλλοι φταίνε, πως εκείνοι φταίνε, δηλαδή Κανένας.

Η ιστορία του Ομηρικού «Κανένα» δεν είχε πάντως κάποιο χολιγουντιανό happy end. Ο Οδυσσέας, τυπικός σημερινός «Κανένας», μόλις είδε ότι η περιπέτεια με τον Κύκλωπα είχε τελειώσει και βρέθηκε σε απόσταση ασφαλείας, έδωσε από μακριά όλα τα στοιχεία της ταυτότητάς του, φωνάζοντας το αληθινό του όνομα (αυτή η τσάμπα μαγκιά σας θυμίζει κάτι;). Και οι Θεοί βέβαια τον περιποιήθηκαν δεόντως, με ένα σωρό επιπλέον ταλαιπωρίες. Ενώ και στην ύστατη Ραψωδία, όταν όλος ο πονηρός ηρωισμός απέναντι στους μνηστήρες δεν επαρκεί, επεμβαίνει η άνωθεν βοήθεια, της Αθηνάς, για να τον σώσει από το αγριεμένο πλήθος. Ο Οδυσσέας «Κανένας» είμαστε όλοι εμείς, ως σύνολο και ως μονάδες. Είμαστε τα παιδιά του εθνικού μας έπους, δέσμιοι και δεσμώτες μιας αφήγησης που μας κράτησε ζωντανούς και περιφερόμενους στους αιώνες, φωνάζοντας το όνομά μας από απόσταση και μόνο όταν ήμασταν σίγουροι ότι δεν θα έχουμε συνέπειες. Την ίδια στιγμή που οι απόγονοι του Αινεία και του Βιργίλιου, έστω και αν χρειάστηκε να περάσουν αιώνες μέσα από την δική τους κόλαση, την πυρά και το τσεκούρι, τουλάχιστον κατάφεραν να φθάσουν σε ένα σημείο που να ομονοούν ότι απαγορεύεται δια ροπάλου να κυκλοφορούν στην ΛΕΑ, να μην βγαίνουν στο χιόνι χωρίς χειμερινά λάστιχα και ότι η κοινωνική ευθύνη αν κάτι πάει στραβά (παντού κάτι μπορεί να πάει στραβά) έχει όνομα και επώνυμο.

Ναι, ίσως πρέπει να το πάρουμε απόφαση είναι αδύνατον να αλλάξουμε τον μύθο που μας γεννά και μας συντηρεί τρεις χιλιάδες χρόνια τώρα. Όμως μοιάζει τόσο εύκολο, τόσο απλό, απέναντι σ’ αυτόν τον ανίκητο τρομακτικό Κύκλωπα των πέντε πόντων χιονιού στο Μαρτίνο, να σταθούμε απέναντί του και να μην πούμε και πάλι το ίδιο όνομα, ο «Κανένας». Αλλά τούτο, το νέο και το ορθό (και εξόχως Ομηρικό): «Εγώ, ο Ένας».