Αποκλειστικό: Επισκεπτόμαστε το μουσείο της Fiat "FCA Heritage"


Όλοι μας μεγαλώσαμε μαζί με κάποιο Fiat. Kαι η επίσκεψη στο «μουσείο» της εταιρείας μοιάζει με γιορτή στο πατρικό σου σπίτι, ανάμεσα σε οικεία πρόσωπα και σε ζεστά χαμόγελα.

  • ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΡΙΤΑΡΗΣ
  • 3/5/2020

Ξεχάστε ό,τι γνωρίζατε μέχρι σήμερα για τα μουσεία αυτοκινήτου. Οι Ιταλοί μπορούσαν και έπρεπε να το κάνουν διαφορετικά. Και τελικά το έκαναν. Δεν θα δείτε fancy κτίρια, εντυπωσιακή αρχιτεκτονική, αυτοκίνητα να κρέμονται ανάποδα από τα ταβάνια, τρισδιάστατα animations και digital fake γραφικά. Δεν θα δείτε τίποτα απ' όλα αυτά. Το FCA Heritage Hub δεν είναι ένα υπέρλαμπρο landmark μιας πόλης. Αλλά είναι φτιαγμένο μεσοτοιχία με το παλιό κτίριο του εργοστασίου του Mirafiori. Για την ακρίβεια, είναι τμήμα του εργοστασίου του Mirafiori, ο ίδιος ακριβώς χώρος όπου πριν κάμποσα χρόνια δούλευαν οι πρέσες και οι γραμμές παραγωγής της Fabbrica Italiana Automobili Torino.

Ανοίγοντας την πόρτα μένεις με αυτό το μεγάλο «Ουάου!» στο στόμα. Γυμνό τσιμέντο, εμφανείς κολόνες, φως από τις τζαμαρίες στην οροφή, ένας industrial χώρος-σπονδή στο καλό γούστο και στη φαντασία που κανείς άλλος πλην των Ιταλών δεν θα είχαν το κουράγιο να το εφαρμόσουν σε τέτοια έκταση και με τέτοια βαρύτητα. Και με τα αυτοκίνητα (τι αυτοκίνητα, μάμα μία!) όλα απλωμένα στο πάτωμα, απέναντί σου, face to face. Όχι πάνω από το κεφάλι σου, ή «don’t touch» μακριά σου, αλλά εκεί δίπλα σου. Το αυτοκίνητο στον φυσικό του χώρο, στο μέτρο του ανθρώπου. Το αυτοκίνητο σε απόσταση αναπνοής και αφής, έτοιμο να το γευτείς με όλες τις αισθήσεις. Και όσες παραισθήσεις κουβάλησες ως εδώ.

Το FCA Heritage Hub είναι ένας ακόμα λόγος να λατρέψεις τους Ιταλούς. Δεν πρόκειται για τους αντίστοιχους γερμανικούς γοτθικούς ναούς από γυαλί και υπεροψία. Είναι ένας χώρος βαθιάς αγάπης. Και λατρείας για τα καπρίτσια της λαμαρίνας, για τις καμπύλες των σχεδιαστών, για τα μεταλλικά όνειρα των μηχανικών. Μοιάζει με επίσκεψη σε οικογενειακή συγκέντρωση, το 128 του θείου, το 127 Sport του ξαδέλφου, ο μεγάλος έρωτας, η Giulia του γείτονα, η Integrale του κολλητού όλων των Ελλήνων, του Miki Biasion, στραπατσαρισμένη από κάποιο Σαφάρι.

Δεν βρίσκεσαι σε ένα μουσείο άψυχων πραγμάτων, αλλά σε μια γιορτή με φίλους και γνωστούς, με γέλια και αγωνίες, με τις στιγμές τις υψηλές και τις πικρές ώρες της μεγάλης κυρίας της ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας. Γιατί το Gruppo ήταν πάντα αυτό: o χώρος μέσα στον οποίο έζησε και μεγάλωσε το πνεύμα της αυτοκίνησης στην Ευρώπη.

Officina 81, Via Plava

Η τεράστια αυτή αίθουσα στην παλιά διεύθυνση Officina 81 στην Via Plava ολοκληρώθηκε πριν λίγο καιρό, προσφέροντας, με έναν μοναδικό αλλά και γνήσια ιταλικό τρόπο, την αφήγηση των πεπραγμένων του γκρουπ Fiat μέσα σε έναν και πλέον αιώνα ζωής. Πρόκειται για ένα συναρπαστικό, αρχιτεκτονικά, κτίριο με μία εντελώς νέα προσέγγιση στον «ψυχρό» όρο «μουσείο», όπου υπάρχει έντονη η αλληλεπίδραση όχι μόνο μεταξύ της κάθε μάρκας αλλά και με τον χώρο και την ατμόσφαιρα που υπάρχει εκτός, τη μεγάλη βιομηχανική ιστορία του Τορίνο.

Το αρχικό κτίριο έχει υποβληθεί σε προσεκτική συντηρητική αποκατάσταση, διατηρώντας τη βιομηχανική του αύρα, όχι μόνο στους τοίχους και στη γυάλινη οροφή, αλλά και στα χρώματα ή στο δάπεδο από τσιμέντο. Από την οροφή κρέμονται μεγάλα ταμπλώ όπου εξιστορείται η πορεία της εταιρείας και του εργοστασίου μέσα στις δεκαετίες του 20ού αιώνα. Η έκθεση των αυτοκινήτων καλύπτει 15.000 τετραγωνικά μέτρα ανοιχτού χώρου μέσα στον οποίο έχουν τοποθετηθεί πάνω από 250 οχήματα κάθε εποχής. Όλα αυτά τα οχήματα είναι στην αυθεντική τους μορφή και πολλά από αυτά δεν είχαν ποτέ παρουσιαστεί στο κοινό. Στην τεράστια αυτήν αίθουσα τα αυτοκίνητα έχουν χωριστεί σε 8 θεματικές περιοχές, αρκετά διακριτές μεταξύ τους.

Η πρώτη θεματική περιοχή είναι οι «Αρχιτέκτονες», ένα σημείο όπου συγκεντρώνονται διάφορα μοντέλα που άλλαξαν τον τρόπο και τις βιομηχανικές μεθόδους με τις οποίες κατασκευαζόταν ένα αυτοκίνητο. H Lancia Lambda που ήταν η πρώτη με ανεξάρτητο πλαίσιο, η Lancia Flavia, το πρώτο ιταλικό μοντέλο με εμπρός κίνηση και δίσκους σε όλους τους τροχούς, τα Fiat 500 και 600, που επανάφεραν την Ιταλία στην κανονικότητα μετά την καταστροφή του πολέμου. Η δεύτερη και πολύ ενδιαφέρουσα θεματική περιοχή αφορά σε customizing μοντέλα, τα οποία φτιάχνονταν για ειδικές περιστάσεις. Μεταξύ τους, το Fiat 130 Familiare που χρησιμοποιούσε τακτικά ο ίδιος ο Ανιέλι, το Panda Rock Moretti, το Abarth 2400 Coupe Alemanno και οι πολύτιμες Lancia Astura Farina και Flaminia Coupe Loraymo.

H τρίτη θεματική περιοχή αφορά στα οικολογικά οχήματα του γκρουπ, τα οποία άρχισαν να κάνουν πιο έντονη την εμφάνισή τους μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1970, έχοντας ανάμεσά τους αυτοκίνητα κάθε τεχνολογίας (ακόμα και ηλεκτρικά), καθώς και το πολύ προχωρημένο, για την εποχή του, Ecobasic του 1999. Η τέταρτη θεματική περιοχή είναι τα «Επικά Ταξίδια», με αυτοκίνητα από τις πρώτες αγνές ημέρες των μεγάλων ανακαλύψεων και των αποστολών στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη. Αυτοκίνητα όπως το Fiat Campagnola AR 51, που έκανε το ταξίδι από το Cape Town στην Αλγερία το 1952 μέσα σε χρόνο ρεκόρ 11 ημερών, ή το Fiat 1100 E, το οποίο το 1953 έκανε τον γύρο του κόσμου με έναν οδηγό καλύπτοντας πάνω από 72.000 χιλιόμετρα. Η πέμπτη θεματική ενότητα είναι τα ρεκόρ και οι αγώνες, με αυτοκίνητα που δείχνουν ότι ο ανταγωνισμός και το αγωνιστικό πνεύμα ήταν πάντα στο DNA της εταιρείας.

Πολλά και σημαντικά τα εκθέματα εδώ, μεταξύ των οποίων τα Fiat S61 και η 12 HP Alfa Sport με έτος παραγωγής το 1908, η Formula 1 Lancia D50, καθώς και πολλά από τα αυτοκίνητα του Carlo Abarth που έκαναν κάθε είδους ρεκόρ στις δεκαετίες του 1950 και 1960. Η έκτη θεματική περιοχή ονομάζεται «Small and Safe» και αφορά στην κατεξοχήν δραστηριότητα του γκρουπ, στα μικρά αυτοκίνητα, όπου είχε από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του την πιο βαρύνουσα σημασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η έβδομη ενότητα αφορά στις στυλιστικές αναζητήσεις, με αυτοκίνητα όπως η Lancia Aurelia B20, που παραμένει ακόμα και σήμερα το αρχετυπικό Gran Turismo, ενώ η έκθεση κλείνει (ή μάλλον ανοίγει, καθώς βρίσκεται μπροστά μπροστά) με την Εποχή των Ράλλυ, ίσως το πιο δοξασμένο και σίγουρα το περισσότερο ελκυστικό κομμάτι της εταιρείας. Ανάμεσα σε αυτοκίνητα όπως τα Lancia Fulvia HF 1600, που κέρδισε το Monte Carlo Rally του 1972, η αειθαλής Stratos HF, η παγκόσμια πρωταθλήτρια Delta HF, το Fiat 124 Abarth Rally και το Fiat 131 Abarth Rally, νιώθεις σαν να βρίσκεσαι σε ένα κομμάτι και της δικής σου προσωπικής ιστορίας, έχοντας τα ζήσει σχεδόν όλα αυτά στις ειδικές του Ακρόπολις και όχι μόνον.

Στην ολιγόωρη επίσκεψή μας στο FCA Heritage είχαμε την ευκαιρία να περιπλανηθούμε και να μυηθούμε σε όλη την εξελικτική πορεία του γκρουπ, ανάμεσα σε μοναδικής έμπνευσης και εκτέλεσης αυτοκίνητα. Παράλληλα είχαμε την δυνατότητα να προχωρήσουμε και στα ενδότερα, σε έναν ειδικό χώρο όπου λειτουργεί ένα αυτόνομο τμήμα με την ονομασία «Reloaded by creators». Στην ουσία πρόκειται για ένα ειδικό business unit ενσωματωμένο στο FCA Heritage μέσω του οποίου η εταιρεία αναλαμβάνει η ίδια να βρει και να κάνει restoration σε παλαιά μοντέλα όπως οι Alfa Spider IV serie (1991), Lancia Fulvia Coupé Montecarlo (1973), Spidereuropa Pininfarina (1981), Alfa Romeo SZ (1989) και Lancia Appia Coupé (1959).

την συνέχεια το ειδικό αυτό τμήμα αναλαμβάνει να πουλήσει τα αυτοκίνητα παρέχοντας τις απαραίτητες εγγυήσεις και όλα τα χαρτιά γνησιότητας που είναι απαραίτητα για αυτού του είδους τα οχήματα. Στο ίδιο τμήμα μπορεί κάποιος να απευθυνθεί για να κάνει επίσημο restoration του δικού του classic, εξασφαλίζοντας ότι το τελικό αποτέλεσμα θα είναι όσο κοντά γίνεται στο original και μάλιστα πιστοποιημένο με τα απαραίτητα έγγραφα.

Στo FCA Heritage επίσης να παράγουν και διάφορα εξαρτήματα για παλιά κλασικά μοντέλα. Τα πρώτα στον κατάλογο είναι οι προφυλακτήρες της Lancia Delta HF Intergrale, ενώ πρόσφατα ανακοίνωσε ότι παρέχει στο κοινό το κλασικό ορίτζιναλ κιτ αναβάθμισης του Abarth για το κλασικό Fiat 500 του 1960, το «Abarth Classiche 595 Conversion Kit», το οποίο περιλαμβάνει πιστόνια και χιτώνια με αυξημένη στα 73,5χλστ. διάμετρο, σετ ελατηρίων για τις βαλβίδες, νέο κάρτερ, σπορ εκκεντροφόρο, σπορ σύστημα εισαγωγής, καρμπυρατέρ Weber 28 ΙΜΒ 5/250 και πλήρες σύστημα εξαγωγής Record Monza. Και όλα αυτά -πόσο πιο Fiat πιά!- μέσα σε ένα πανεμορφο packaging γεμάτο μνήμες και ιστορία.

Αυτά και πολλά άλλα μπορείς να συναντήσεις μέσα στο FCA Heritage, το οποίο κάποιος μπορεί να επισκεφθεί μόνο μετά από τις απαραίτητες συνεννοήσεις και με οργανωμένα γκρουπ. Το ξαναλέμε: δεν πρόκειται για ένα τυπικό μουσείο, αλλά για έναν χώρο γεμάτο συναισθήματα και αισθητική αγωγή. Η Fiat σε περιμένει γεμάτη αγάπη και ιστορίες και εσύ δεν έχεις παρά να αφεθείς να σου μιλήσει. Grazie mamma.

Συνέντευξη με τον Roberto Giolito

Σχεδίασε το Multipla, λατρεύει την τζαζ και τον Charles Mingus και στις φλέβες του κυλάει περισσότερη Fiat παρά αίμα. Και δεν σταματά να χαμογελά.

Οι συζητήσεις με σχεδιαστές αυτοκινήτων είναι συνήθως δίκοπο μαχαίρι. Ή θα πέσεις πάνω σε ένα άνθρωπο με τον οποίο θα γίνετε κολλητοί μέσα σε δευτερόλεπτα ή -το πιο σύνηθες- θα συναντήσεις μία καβαλημένη diva, λιγομίλητη και με περίσσιο τουπέ. Ο κύριος που βρίσκεται απέναντί μου δεν είναι τίποτα από τα δύο. Είναι ένας πιτσιρικάς ετών 62, που ζει και ονειρεύεται όπως ακριβώς 50 χρόνια πριν, όταν σχεδίαζε ταξίδια μεγάλα και μακρινά, βλέποντας τα αυτοκίνητα να φεύγουν από την Ανκόνα όπου γεννήθηκε. Στη Fiat ήρθε το 1988, απαντώντας σε μία ανώνυμη αγγελία στην Corriere della Serra, και έμεινε για μια ζωή. Ίσως και γιατί ήταν ο πρώτος μέσα στο Centro Stile που έκανε το πέρασμα στη σχεδίαση μέσα από τα Macintosh.

Πέρασε από πολλά στάδια, χρειάστηκε να κερδίσει μάχες και τελικά βρίσκεται πλέον στην 6η δεκαετία της ζωής του, έχοντας στο βιογραφικό του ίσως τις δύο πιο σημαντικές σχεδιαστικά στιγμές στην πρόσφατη ιστορία της Fiat. To μοναδικής έμπνευσης όσο και αδικημένο Multipla και το αυτοκίνητο που ουσιαστικά κράτησε εν ζωή την εταιρεία, την σύγχρονη αναβίωση του 500. Αυτόν τον καιρό έχει αναλάβει να «τρέξει» το FCA Heritage Hub, αν και, όπως λέει και ο ίδιος, η καρδιά του ανήκει λίγο πιο δίπλα, στο Centro Stile, απ’ όπου μάλλον δεν έφυγε ποτέ. Άνθρωπος ανοιχτός και διαρκώς με το χαμόγελο, είναι αγαπητός σε όλους και δεν κρύβει και την αμοιβαία συμπάθεια που υπάρχει με τον δικό μας Αλέξανδρο Λιώκη, τη δουλειά του οποίου, για την Alfa Romeo, εκτιμά απεριόριστα.

Η κουβέντα μας δεν είναι αυτό ακριβώς που θα έλεγες συνέντευξη, αλλά μια συζήτηση με κάποιον άνθρωπο γεμάτο με ιστορίες αυτοκινήτου. Γι’ αυτόν η σχεδίαση δεν είναι απλώς η ικανότητα να δημιουργείς μοναδικά σχήματα με την πένα, αλλά το όραμα για το τι αντιπροσωπεύει κάθε αυτοκίνητο, όπως ο Giacosa με το 500. «Το Tορίνο είναι αρκετά συντηρητικό αλλά και αρκετά δημιουργικό ταυτόχρονα, εδώ ήταν πάντα το μέρος που οι ιδέες τρέχουν πολύ γρήγορα. Το πρώτο μου σχέδιο ήταν ένα ηλεκτρικό, το Fiat Downtown με το τιμόνι στο κέντρο, με μήκος 2,5 μέτρα, το φτιάξαμε το 1990 πολύ πριν το Smart. O σχεδιαστής του αμαξώματος ήταν ο Chris Bangle, πάντα ήθελε ακμές και γωνίες ο νεαρός Αμερικανός, ο σχεδιαστής του εσωτερικού Μike Robinson από την άλλη ήθελε πιο ήρεμες γραμμές στο σαλόνι, εκεί αποφάσισα ότι δεν έχει νόημα να υπάρχουν διαφορετικοί σχεδιαστές και άρχισα να σχεδιάζω μόνος μου, θεωρώντας ότι ήταν ο σωστός δρόμος. Υπήρχαν φώτα LED, navigation με GPS σε αυτοκίνητο του 1993, ήταν ένα αυτοκίνητο αρκετά μπροστά από την εποχή του».

Η κουβέντα έρχεται αναπόφευκτα στο Multipla. Του δηλώνω ορκισμένος θαυμαστής του. «Αυτό με κάνει αρκετά χαρούμενο», μου λέει. «Συνήθως δέχομαι αρκετή κριτική για το Multipla. Eίχαμε τον περιορισμό των 3,99 μέτρων σε μήκος και την υποχρέωση για έξι επιβάτες. Έχοντας ένα κλασικό Land Rover με τα προβλήματα στον εμπρός πάγκο για τρία άτομα, φτιάξαμε αυτή τη διάταξη των καθισμάτων, και το αμάξωμα με το σχήμα διπλής κλεψύδρας. Όσο και αν σας φαίνεται παράξενο η ιδέα αυτή, να χωρίσουμε το αμάξωμα σε δύο μέρη, ήταν αποτελεσματική και σε αεροδυναμικό επίπεδο. Ήταν και η ορατότητα των 360 μοιρών που πετύχαμε, κάτι που ήταν πρωτοποριακό για την εποχή του. Ήταν ρίσκο όμως για εμένα.

Έγινα αμέσως το επίκεντρο όλου του πλανήτη. Η μόνη φορά που ήρθε ο "Avvocato" Agnielli στο Centro Stile ήταν για να γνωρίσει τον άνθρωπο που σχεδίασε το Multipla. Ταξίδεψα παντού, ακόμα και στο ΜοΜΑ της Νέας Υόρκης, όλοι μου ζητούσαν να εξηγήσω αυτό το σκανδαλώδες σχήμα, αλλά είχαν και σκληρές απόψεις. Όμως, το πέρασμα του χρόνου με δικαίωσε, ιδίως στην εμπειρία της οδήγησης αλλά και στην οδική του συμπεριφορά, οι δοκιμαστές μας έλεγαν ότι πήγαινε καλύτερα από το Fiat Coupe». Τον ρωτήσαμε για τα σύγχρονα αυτοκίνητα που σχεδίασε. «Το 500 ήταν μία πραγματική επανάσταση, ποτέ δεν είχα δεν την τεχνική ομάδα να δουλεύει με τέτοιο κέφι, όμως αυτό που θεωρώ το πιο ολοκληρωμένο σχέδιο μου είναι το 500Χ. Πάντως, το Multipla παραμένει το πιο σημαντικό έργο μου».

Γυρίζουμε και πάλι στο Heritage. Ακουμπά στο δέρμα. «Αυτοί είναι οι ορίτζιναλ καναπέδες από την Fiat από το 1910, τα έπιπλα είναι τα απολύτως βασικά, δεν θέλαμε να φτιάξουμε έναν κλασικό εκθεσιακό χώρο, αλλά να διατηρήσουμε την αίσθηση του εργοστασίου. Συνήθιζα να έρχομαι εδώ όταν σ’ αυτόν τον χώρο φτιάχνονταν κιβώτια για τα αυτοκίνητα της Fiat». Για τον ίδιο το τμήμα με τα Rally Cars είναι το πιο αγαπημένο, ήταν το πάθος του όταν ήταν νεαρός, έκανε και τη διπλωματική του για τα συνθετικά υλικά στο αμάξωμα της Lancia S4, όμως όπως λέει, «δεν υπάρχει πια εποχή rally, σήμερα τα αυτοκίνητα είναι απίστευτα γρήγορα, σαν playstation, στο παρελθόν ήταν πιο κοντά στις ικανότητες του οδηγού, υπήρχε ένα έντονο συναίσθημα στα αυτοκίνητα αυτά». Τον ρωτάμε ποιο είναι το αγαπημένο του από όλα τα αυτοκίνητα στο Heritage. Χαμογελά, γυρίζει λίγο λοξά, «η Stratos», απαντά αμέσως, «και η Fulvia, είναι εντυπωσιακό για τα σημερινά δεδομένα του design πως κατάφερε ένα και μόνο πρόσωπο να δημιουργήσει ένα τέτοιο όχημα».

Για την αλλαγή που έρχεται στην αυτοκίνηση πιστεύει ότι θα είναι αρκετά προοδευτική και όχι απότομη. «Οι πληροφορίες που πρέπει να διαχειριστεί ένα αυτόνομο σύστημα είναι απεριόριστες. Από την άλλη, αυτό που θυμάμαι από παιδί είναι πόσο υπέφερα από τη ναυτία και την κόπωση όντας επιβάτης. Ένα αυτόνομο αυτοκίνητο θα είναι πιο ομαλό στις αντιδράσεις του, όχι όμως στις υποδομές που έχουμε σήμερα. Θα έχουμε αυτοκίνητα για συναισθηματικούς λόγους και, από την άλλη, θα έχουμε εργαλεία μεταφοράς που θα διευκολύνουν τις μετακινήσεις μας, για παράδειγμα από το αεροδρόμιο στις πόλεις. Αυτό που βλέπω είναι ότι τα αυτοκίνητα θα γίνουν πολυκατευθυντικά, δεν θα κινούνται μόνο εμπρός πίσω, η ιδέα της αυτόνομης οδήγησης υπογορεύει μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων σε ένα όχημα του μέλλοντος».

Η κουβέντα με τον συμπαθέστατο κύριο Giolito κράτησε για αρκετή ώρα. Είπαμε πολλά, για πράγματα που ο χώρος και το δημοσιογραφικό απόρρητο δεν μας επιτρέπουν να δημοσιοποιήσουμε. Μιλήσαμε για το μέλλον («η πιο ακριβή υπηρεσία του μέλλοντος θα είναι το "Keep out of my life", θα προσπαθούμε να βρούμε ιδιωτικότητα και δεν θα μπορούμε»), μιλήσαμε για μουσική, μιλήσαμε αναπόφευκτα και για το Τορίνο. Αυτή την πόλη την γεμάτη αυτοκινητικά θαύματα, ένα φελλινικό σκηνικό, όπου μπορείς να φας την καλύτερη pizza του κόσμου παρέα με έναν Έλληνα σχεδιαστή να σου μιλά για απόκρυφες ιστορίες σχεδιαστικού μυστικισμού και λίγο δίπλα ένας νεαρός σχεδιαστής 62 ετών από την Ανκόνα να παίζει την κιθάρα του σε μία τζαζ σκηνή. Η Fiat, ο κύριος Roberto, το αυτοκίνητο, ο θρίαμβος της ζωής μέσα από τη δημιουργία.