Μικρά Ασία, εν μέση οδώ: Το αυτοκίνητο ως «μηχανοκίνητον εργοστάσιον» στις επιχειρήσεις της Μικράς Ασίας

Τι συνέβη με τα αυτοκίνητα του Ελληνικού Στρατού, ύστερα από την κατάρρευση του Μικρασιατικού μετώπου; Σε ό,τι πρωτίστως μας αφορά εδώ, η συντριπτική πλειοψηφία του αυτοκινούμενου υλικού του Ελληνικού Στρατού εγκαταλείφθηκε κατά την υποχώρηση, με αποτέλεσμα  ο ΕΣ να καταλήξει εκεί από όπου ξεκίνησε το 1910.

Αλλά η Μικρασιατική Εκστρατεία, όπως προηγουμένως και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, άλλαξαν ριζικά το τοπίο της αυτοκίνησης στην Ελλάδα. «Κατά τον τελευταίον πόλεμον», διαβάζουμε στο άρθρο του λοχαγού Πεζικού Π.Κ. Βασιλάκη, «Μεταφοραί δι' αυτοκινήτων», που δημοσιεύθηκε στη  Γενική Στρατιωτική Επιθεώρησι   τον Σεπτέμβριο του 1926, «αι δι' αυτοκινήτων μεταφοραί εχρησιμοποιήθησαν εις ευρείαν κλίμακα και τούτο διότι αποτελούν εν ταχύ μέσον μεταφοράς, το οποίον εξησφάλιζε τον εντός ελαχίστου χρονικού διαστήματος εφοδιασμόν ενός τμήματος διά των αναγκαιούντων αυτού εφοδίων».  

Στην οργάνωση των αυτοκινήτων (Μοίρες, σε κάθε Σώμα Στρατού και μία σε ανεξάρτητη Μεραρχία, σε κάθε Μοίρα δύο Λόχοι, σε κάθε Λόχο δύο Διμοιρίες) το 1926  περιλαμβάνονται και δύο ‘Ορχοι, «εις τους οποίους υπάρχουν αποθήκαι με πάσης φύσεως υλικά και εξαρτήματα αυτοκινήτων, ως και συνεργεία επισκευών λειτουργούντα με τα διάφορα αυτών τμήματα (τόρνοι, εφαρμοστήρια, σιδηρουργείον, ηλεκτροτεχνείον, φανοποιείον, ελαιοχρωματιστήριον, επισκευή ελαστικών και ποδηλάτων, κ.λπ.). Ο προορισμός των ΄Ορχων είναι να εφοδιάζουν άπαντα τα τμήματα των αυτοκινήτων διά των αναγκαιούντων εις αυτά υλικών και εξαρτημάτων. ΄Ετι δε να εκτελούν και τας σοβαράς επισκευάς των αυτοκινήτων των τμημάτων και εκείνας άτινας τα τμήματα δεν θα ηδύναντο να εκτελέσουν διά των παρ΄ αυτοίς λειτουργόντων προχείρως συνεργείων».

Πρόκειται για το ίδιο οργανωτικό σχήμα που, σε γενικές γραμμές,  χρησιμοποιήθηκε και κατά τη Μικρασιατική εκστρατεία, όπου στο πεδίο χρησιμοποιήθηκαν κινητά  συνεργεία επισκευών.

 Χάρη στην οργάνωση του Σώματος των Αυτοκινήτων κατά τη Μικρασιατική εμπλοκή, έχουμε   μια δεξαμενή τεχνιτών,  μελλοντικών επισκευαστών των ιδιωτικών και όχι μόνο αυτοκινήτων σε καιρό ειρήνης.

΄Εχουμε, επίσης, και μια αντιμετώπιση του αυτοκινήτου όχι ως απλού τεχνήματος, αλλά σε συνάρτηση με την κάθε φορά χρήση του, το οδικό δίκτυο, τους ανθρώπους που το χειρίζονται και το επισκευάζουν.

Ας δούμε τι συμβαίνει  με τη συντήρηση του μηχανοκίνητου εργοστασίου που λέγεται «αυτοκίνητο» – «μη λησμονώμεν τω όντι ότι εν τω μηχανισμώ του αυτοκινήτου οχήματος έχομεν πλήρη αναπαράστασιν της τε κινητηρίου και μηχανικής εν γένει εγκαταστάσεως παντός μηχανοκινήτου εν γένει εργοστασίου»,   τόνιζε ο ήδη γνωστός μας Λοχαγός Βασιλάκης τον Μάρτιο του 1925, σε άρθρο του με τίτλο «Η υπηρεσία των αυτοκινήτων»    

«Η υπηρεσία αυτοκινήτων, κατά την αποστράτευσιν του 1923, διαλυθεισών των διαφόρων μονάδων αυτοκινήτων, συνεπτήχθη εις τους ΄Ορχους Αυτοκινήτων Οργανώσεως και   Επιλογής Αθηνών και Θεσσαλονίκης», διευκρινίζει ο Λοχαγός Μεταγωγικού Χρ. Νταλιάνης  στο πλαίσιο του άρθρου του «Διαμόρφωσις και συγκρότησις του Σώματος των Αυτοκινήτων» που τυπώθηκε στο τεύχος Ιουλίου του 1926 της Γενικής Στρατιωτικής Επιθεωρήσεως.     

«Αι περισσότεραι βλάβαι των αυτοκινήτων και συνεπώς η ακινησία τούτων και η στέρησις των μαχόμενων τμημάτων του μετώπου των αναγκαιούντων αυτοίς εφοδίων και εν ενί λόγω η μείωσις του εφοδιασμού του Στρατεύματος και των μεταφορικών αυτής αναγκών, προέκυψαν εκ της μη υπάρξεως καταλλήλου και επαρκούς προσωπικού μορφωμένων στελεχών και ελλείψεως υλικού και εν γένει μέσων συντηρήσεως. Το προσωπικόν ως και τα μέσα και υλικά εξευρέθησαν κατά τον πόλεμον. Εκπαίδευσις προσωπικού και προμήθεια υλικού και μέσων εγίνετο κατά την διάρκειαν του πολέμου, πράγμα το οποίον δεν ήτο άλλον παρά βιομηχανία πολέμου, διά την κάλυψιν αμεσωτάτων αναγκών, τουτέστι μέθοδοι της στιγμής προς εξυπηρέτησιν του εφοδιασμού του Στρατεύματος  […]  Κατά την πολεμικήν περίοδον εδημιουργήθησαν ο ΄Ορχος Αυτοκινήτων Οργανώσεως και Επιλογής, ο  ΄Ορχος Αυτοκινήτων Στρατιωτικής περιοχής, ο ΄Ορχος Αυτοκινήτων Σμύρνης με τρεις λόχους έκαστος (προσωπικού, υλικού , μηχανουργών), με αποθήκας, εργοστάσια (διαθέτοντα τόρνους ηλεκτροκίνητους, τρύπανα, πλάνας, με συνεργεία, οξυγονοκολλητήριον, συγκολλήσεως ελαστικών, σιδηρουργείον, ελαιοχρωματιστήρια, φανοποιεία, υδραυλικά πιεστήρια, διά την  αλλαγή ελαστικών, κ.λπ.) […]  Οι απαιτήσεις του Στρατεύματος εδημιούργησαν μίαν κολοσσιαίαν υπηρεσίαν αυτοκινήτων κατά τον πόλεμον, την οποίαν ουδόλως είχε προ?δη το Κράτος την εποχή της Ειρήνης».  

Ακριβώς κατά την περίοδο της ειρήνης, οι τεχνίτες, συχνά ταχύρρυθμα εκπαιδευμένοι, είναι αυτοί που θα επανδρώσουν τα μηχανουργεία και τα συνεργεία επισκευής αυτοκινήτων, σε μια εποχή που συντελείται σταδιακά μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1920 μία   «αληθινή κοσμογονία» στον χώρο της αυτοκίνησης, όπως θυμάται ένας σωφέρ της πιάτσας, ο Νίκος Κοκονιός σε μια συνέντευξή του στην Ακρόπολι στις  16 Ιουνίου 1939. Εν τω μεταξύ, από το 1923 η Αθήνα άλλαζε όψη μέρα με τη μέρα.