Στα Μαστοροχώρια του Βοΐου με Cupra Formentor 1.5 TSI 150 PS

Στα όρια της Βόρειας Πίνδου, μεταξύ Μακεδονίας και Ηπείρου, σας περιμένει το Βόιο. Ένα βουνό που η μοίρα του είναι στενά δεμένη με την τέχνη της πέτρας και τους ανθρώπους που την κατείχαν: τους μαστόρους. Για αυτό και τα χωριά που φιλοξενεί στις πλαγιές του πήραν το όνομα Μαστοροχώρια. Λιγότερο γνωστά από τα Μαστοροχώρια της Ηπείρου, που διόλου τυχαία βρίσκονται σε σχετικά κοντινή απόσταση, τα ιδιαίτερα αυτά χωριά του Βοΐου μπορούν να προσεγγιστούν είτε από τη μεριά της Κοζάνης είτε από τη μεριά των Γρεβενών, είτε από την πλευρά της Καστοριάς και των Ιωαννίνων. Από όποια πλευρά, πάντως, και αν επιλέξει κανείς να εξερευνήσει τα Μαστοροχώρια, το βέβαιο είναι ότι θα βρεθεί σε ένα κατάφυτο τοπίο μοναδικής ομορφιάς, το οποίο στην εκπνοή του φθινοπώρου προσφέρει, προς τέρψιν των οφθαλμών, απίστευτες εναλλαγές χρωμάτων που συναγωνίζονται με τους ανάγλυφους σχηματισμούς των πετρωμάτων για το ποιος θα σε εντυπωσιάσει περισσότερο…

Στις εθνικές οδούς του παρελθόντος

Το αναστηλωμένο γεφύρι του Ανθοχωρίου.

Το μονότοξο γεφύρι της Χρυσαυγής.

Έχοντας υπόψη ότι τα πέτρινα γεφύρια αναδεικνύονται σήμερα ως σημαντικό στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, μια περιήγηση σε έναν χώρο που έχει σημαδευτεί από την παρουσία των μαστόρων της πέτρας δεν μπορεί παρά να σε κάνει να αναζητήσεις τις πάντα όμορφες αυτές κατασκευές - που κάποτε αποτελούσαν τμήμα των εμπορικών «εθνικών οδών» της χώρας μας, των μονοπατιών, δηλαδή, εκείνων που χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά των αγαθών και τις μετακινήσεις των ανθρώπων.

Κάπως έτσι θα βρεθείς να κατηφορίζεις από το Τσοτύλι -την κωμόπολη των 1.000 και κάτι κατοίκων που συναντάς στο νοητό όριο των Μαστοροχωρίων- προς το γεφύρι του Ανθοχωρίου, που συχνά αναφέρεται και ως γεφύρι της Πραμόριτσας (καθώς είναι κτισμένο πάνω στον ποταμό Πραμόριτσα). Το προσεκτικά επισκευασμένο-αναστηλωμένο και όμορφο τετράτοξο γεφύρι, που δείχνει κυριολεκτικά σαν καινούργιο, είναι το μεγαλύτερο σε μήκος της Μακεδονίας, 49 μέτρα, ενώ το πλάτος του φτάνει στα 2,7 μέτρα. Συνέδεε τα Γρεβενά με το Τσοτύλι και αποτελούσε πέρασμα για τα κοπάδια της Πίνδου που ξεχειμώνιαζαν στη Θεσσαλία. Λέγεται δε ότι κατασκευάστηκε πριν το 1770. Στο ίδιο το Τσοτύλι δεν παραλείπεις με τίποτα να επισκεφθείς το ιστορικό Γυμνάσιο-Οικοτροφείο που λειτουργούσε ήδη από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ένα εμβληματικό και όμορφο κτίριο, που οι τοπικές Αρχές δεν παραλείπουν να διαφημίζουν στην είσοδο της πόλης.

Μία στάνη, στον δρόμο προς το παραδοσιακό γεφύρι του Ανθοχωρίου.

Οι ποιμενικοί σκύλοι, άγρυπνοι φρουροί των ντόπιων κτηνοτρόφων.

Σημειώστε ότι το γεφύρι του Ανθοχωρίου, για το οποίο θα βρείτε και εμφανέστατη σήμανση μέσα στο Τσοτύλι, είναι και το πλέον εύκολα προσεγγίσιμο πέτρινο μνημείο της περιοχής. Γιατί τα γεφύρια της Μόρφης και της Σβόλιανης (κάτω από τον όμορφο οικισμό Αγία Σωτήρα) θα πρέπει να ψάξετε και να ρωτήσετε για να καταφέρετε να τα εντοπίσετε, ενώ θα χρειαστεί να καταφύγετε στο ευγενές άθλημα της πεζοπορίας για να τα προσεγγίσετε - αν και αυτό της Σβόλιανης μπορεί να προσεγγιστεί και με κάποιο εξειδικευμένο και με αυξημένο ύψος 4X4.

Το Ζουπάνι

Ένα ακόμα όμορφο γεφύρι που μπορείτε να επισκεφθείτε αρκετά εύκολα είναι αυτό της Χρυσαυγής, που βρίσκεται στα όρια του ομώνυμου οικισμού -σχεδόν μέσα σε αυτόν- έχοντας δίπλα του την όμορφη συντροφιά ενός πετρόκτιστου νερόμυλου. Για να φτάσετε στο γραφικό αυτό χωριό, που με την όμορφη πλατεία του προσφέρεται για μια στάση για καφέ ή/και φαγητό, θα πρέπει να κάνετε μία παράκαμψη, καθώς θα κινείστε πάνω στην επαρχιακή οδό Κοζάνης-Ιωαννίνων και θα κατευθύνεστε προς τον Πεντάλοφο. Ο τελευταίος αποτελεί σημείο αναφοράς των Μαστοροχωρίων και ταυτοχρόνως βασικό προορισμό -αν όχι επίκεντρο- μιας εκδρομής στα Μαστοροχώρια.

Βλοσυρή η Ηπειρώτισσα ηρωίδα του 1940.

Το άγαλμα του Ζουπανιώτη μάστορα.

«Πέτρα είχαμε, πέτρα δουλέψαμε». Η φράση του τίτλου του άρθρου μας λέγεται ότι γεννήθηκε στον Πεντάλοφο, το ιστορικό Ζουπάνι – και αυτό είναι κάτι που δεν έχουμε κανένα λόγο να μην πιστέψουμε. Αν θέλετε, δεν μας αφήνει περιθώρια και το άγαλμα του Ζουπανιώτη μάστορα, στο έμπα του χωριού, λίγο πριν τον Άγιο Αθανάσιο. Όπως δεν μας αφήνουν περιθώρια και τα μεγάλα πετρόκιστα αρχοντικά του Πενταλόφου, ενός χωριού που χωρίζεται στα δύο από την επαρχιακή οδό Κοζάνης- Ιωαννίνων και είναι κτισμένο, όπως μαρτυρά και το όνομά του, σε υψώματα και συγκεκριμένα κάτω από τις κορυφές Δόντι και Ρουμάνι του Βοΐου, σε ένα υψόμετρο που ξεκινά από τα 950 μέτρα (Κάτω Πεντάλοφος) και φτάνει μέχρι τα 1050 (Πάνω Γειτονιά).

Η όμορφη Μόρφη.

Άποψη του Πεντάλοφου.

Εδώ, στο Ζουπάνι, οι κάτοικοι των γύρω περιοχών, κυνηγημένοι από τους Τούρκους, βρήκαν καταφύγιο και ρίζωσαν. Έκτισαν σπίτια, έστρωσαν καλντερίμια και στόλισαν το χωριό -που αξίζει να το περιδιαβείτε με τα πόδια- με περίτεχνες εκκλησιές. Ανάμεσά τους, η τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Αχιλλείου, που κτίστηκε στα μέσα του 18ου αιώνα και αγιογραφήθηκε στα 1774 από τον ζωγράφο Μιχαήλ. Οι κάτοικοι του Πεντάλοφου ήταν, επίσης, αυτοί που γέμισαν με γεφύρια τον Πραμόριτσα και τους παραποτάμους του. Και καθώς το Ζουπάνι βρίσκεται σε ένα γεωγραφικά κομβικό σημείο, η μοίρα του έχει συνδεθεί και με άλλες σελίδες της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας. Αποτελώντας διοικητικό κέντρο του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ Δυτικής Μακεδονίας «τιμωρήθηκε» από τους ναζί κατακτητές με τον γνωστό τρόπο -το έκαψαν-, ενώ αργότερα, στα δύσκολα χρόνια του Εμφύλιου, βρέθηκε να αλλάζει στα χέρια του εθνικού στρατού να λειτουργεί ως προπύργιο εναντίον των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας που βρίσκονταν στον γειτονικό Γράμμο.Ένα ακόμα άγαλμα της Ηπειρώτισσας γυναίκας -της θρυλικής ανώνυμης ηρωίδας που φορτωμένη εφόδια για τον Ελληνικό Στρατό στέκει βλοσυρή στην είσοδο του Πενταλόφου- μαρτυρά μια άλλη πλευρά της ιστορίας της περιοχής. Εδώ, σε τούτα τα βουνά, ήταν που σταμάτησε η προέλαση των Ιταλών, χάρη στη σθεναρή αντίσταση των Ελλήνων στρατιωτών, αλλά και στη στήριξη των απλών ανθρώπων, των απλών γυναικών που τιμώνται μέσω αυτού του μνημείου.

Διαδρομές των χρωμάτων

Από τον Πεντάλοφο ξεκινά μια εντυπωσιακότατη κατάβαση στην ομορφιά του Βυθού, ενός χωριού όνομα και πράγμα, καθώς δείχνει να είναι «χωμένο» σε βάθος αμέτρητο, παρ’ όλο που είναι κτισμένος σε υψόμετρο 1060 μέτρων. Βρίσκεται, βλέπετε, μέσα σε χαράδρα. Από τον Βυθό (ή Ντόλο) που, ούτως ή άλλως, είναι ένα από τα πιο γραφικά χωριά του Βοΐου μπορείτε να φτάσετε στη μονή της Αγίας Τριάδας, ακολουθώντας μια ασφάλτινη πλέον διαδρομή που φιδοσέρνεται ανάμεσα στο πυκνό δάσος που αυτή την εποχή είναι απλώς χάρμα οφθαλμών. Λίγο μετά το Βυθό, σε μια αριστερή ανηφορική στροφή σάς περιμένει ένα παγκάκι – σήμα ότι χρειάζεται μια στάση για να απολαύσετε τη θέα προς την τεχνητή λίμνη που δημιουργήθηκε μετά την ανέγερση του φράγματος της Πραμόριτσας, κάτω από τον Πεντάλοφο.

Το μοναστήρι της Αγίας Τριάδας.

Το αναστηλωμένο γεφύρι του Ανθοχωρίου.

Συνεχίζοντας την πορεία σας, κάποια στιγμή, γύρω στα 5 χιλιόμετρα από τον Βυθό, θα δείτε δεξιά επάνω τον όγκο της Αγίας Τριάδας να προβάλει μέσα από τα δένδρα. Πρόκειται για ένα ιστορικό μοναστήρι, του οποίου η οικοδόμηση άρχισε το 1779 και ολοκληρώθηκε το 1797 – αποτελεί δε χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής τέχνης των τοπικών μαστόρων, με το καθολικό της μονής να είναι βυζαντινού ρυθμού, με τρεις τρούλους, πλούσιες αγιογραφίες και περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Από εδώ μπορείτε να συνεχίσετε τον δρόμο σας μέχρι τον Αυγερινό και να βγείτε στην άλλη πλευρά των Μαστοροχωρίων ή να επιστρέψετε στον Πεντάλοφο. Σημειώστε, πάντως, ότι οι χιλιομετρικές αποστάσεις στην περιοχή των Μαστοροχωρίων δεν λένε πάντα όλη την αλήθεια. Οι δρόμοι είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις, γεμάτοι στροφές και πρέπει να κινείστε συγκρατημένα, υπολογίζοντας ότι χρειάζεστε περισσότερο χρόνο.

Χαρακτηριστική άποψη του Βυθού.

Μπαίνοντας στο Κριμίνι.

Ανάλογα, τώρα, με τον χρόνο που έχετε στη διάθεσή σας, μπορείτε, κινούμενοι στην Επαρχιακή οδό Κοζάνης- Ιωαννίνων, η οποία αποτελεί, ούτως ή άλλως, βασικό άξονα μια επίσκεψης στα Μαστοροχώρια, να επισκεφθείτε τους παραδοσιακούς οικισμούς της Μόρφης και της Αγίας Σωτήρας, που βρίσκονται σχεδόν πάνω στον δρόμο, και να απολαύσετε τη θέα στα γύρω βουνά. Μπορείτε, επίσης, με μια μικρή παράκαμψη να επισκεφθείτε τα χωριά Κριμίνι (με την πολύ όμορφη πλατεία του) και Ροδοχώρι. Σημειώστε, ότι με τη διαδρομή που περιγράψαμε έχουμε κινηθεί πάνω στον βασικό άξονα των Μαστοροχωρίων, τα οποία, όμως, δεν τελειώνουν εδώ. Γιατί βγαίνοντας από το Τσοτύλι με κατεύθυνση τον Πεντάλοφο, θα διαπιστώσετε ότι δύο πινακίδες σάς δείχνουν να στρίψετε δεξιά προς Αυγερινό και ένα σωρό άλλα χωριά και να φτάσετε εντέλει μέχρι τα λεγόμενα Καστανοχώρια. Όλα είναι θέμα χρόνου…

Οι μαστόροι

Σε μια εποχή που τα μαθηματικά, η αρχιτεκτονική, η αντοχή υλικών και οι στατικοί υπολογισμοί ήταν πρακτικά έννοιες άγνωστες οι τεχνίτες της περιοχής κατάφεραν να δημιουργήσουν κατασκευές που άντεξαν σε χρόνο και κακουχίες. Ο λόγος για τους μαστόρους που γυρνούσαν οργανωμένοι σε ομάδες που ονομάζονταν μπλούκια ή μπουλούκια ή ισνάφια, στην Ήπειρο, στη Μακεδονία, αλλά και σε ολόκληρη τη Βαλκανική Χερσόνησο κατασκευάζοντας γεφύρια, αρχοντικά, εκκλησίες κ.ά. Κάθε μπουλούκι είχε επικεφαλής έναν πρωτομάστορα και περιελάμβανε στη σύνθεσή του μια σειρά ειδικότητες: κτίστες, μαραγκούς, μαρμαρογλύπτες, ζωγράφους κ.ά. Για να συνεννοούνται μεταξύ τους, χωρίς να αφήσουν να διαρρεύσουν τα μυστικά της τέχνης τους, οι μαστόροι χρησιμοποιούσαν μια δική τους γλώσσα, τα λεγόμενα κουδαρίτικα ή μαστόρκα. Στο παρελθόν, τα χωριά του Βοΐου ήταν ονομαστά σε όλη την Ευρώπη ως «τα χωριά των μαστόρων». Έχουν βρεθεί συμβόλαια, από τον 19ο αιώνα, ανάμεσα σε Ολλανδούς της Νότιας Αφρικής και Βοϊώτες μαστόρους, προκειμένου οι τεχνίτες να ταξιδέψουν ως εκεί για να κτίσουν τις πέτρινες επαύλεις που αντιπροσώπευαν το κύρος και την επαγγελματική επιτυχία των Ολλανδών.

Info

Η εικόνα μιλά μόνη της στον δρόμο προς τη μονή Αγίας Τριάδας.

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στη διασταύρωση αυτού του δρόμου με την είσοδο του Τσοτυλίου, καθώς η διπλή διαχωριστική παραχωρεί τη θέση της σε νησίδες με όχι απολύτως αναμενόμενη διαμόρφωση. Στην περιοχή του Πενταλόφου λειτουργούν κάποιοι ξενώνες τους οποίους θα μπορούσατε να αξιοποιήσετε, προκειμένου αυτό το Κεφαλοχώρι να αποτελέσει το ορμητήριο της εκδρομής σας, εφόσον επιλέγετε συνειδητά την ομορφιά της ηρεμίας – και με αυτό θέλουμε να πούμε ότι η νυχτερινή ζωή δεν είναι το ζητούμενο στα Μαστοροχώρια. Εναλλακτικά, για κάτι πιο κοσμικό, θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε τη γειτονική Σιάτιστα, έδρα του Δήμου Βοΐου.Ανάλογα με τη διαδρομή που θα επιλέξετε, τον ρυθμό που θα ακολουθήσετε και τις στάσεις που θα κάνετε, για να φτάσετε στον Πεντάλοφο από την Αθήνα θα χρειαστείτε γύρω στις έξι ώρες και τριάντα λεπτά, έχοντας διανύσει απόσταση 460 έως 530 χιλιομέτρων. Από Θεσσαλονίκη τα πράγματα είναι αρκετά πιο απλά, αφού τα περίπου 200 χιλιόμετρα μπορούν να καλυφθούν εύκολα μέσω Εγνατίας σε κάτι παραπάνω από δύο ώρες. Η Επαρχιακή οδός Ιωαννίνων- Κοζάνης αποτελούσε κάποτε βασικό οδικό άξονα της περιοχής, όμως η αποπεράτωση της Εγνατίας άλλαξε το τοπίο. Ο δρόμος αυτός έχει ελάχιστη πια κίνηση. Έχετε, όμως, τον νου σας για τυχόν βαρυφορτωμένα με κορμούς δένδρων φορτηγά (ρυμουλκά μετά ρυμουλκουμένων) που στις ανηφόρες κινούνται με πολύ χαμηλή ταχύτητα.

CUPRA FORMENTOR 1.5 TSI  150 PS

Το Cupra Formentor 1.5 TSI 150PS, είναι ιδανικό αυτοκίνητο για μεικτές διαδρομές.

Η πέτρα στήνει συχνά πυκνά το δικό της σκηνικό στις πλαγιές του Βοΐου.

Για την περιπλάνησή μας στους γεμάτους στροφές ασφάλτινους και δασικούς δρόμους του Βοΐου χρησιμοποιήσαμε το Cupra Formentor – μια πολύ φρέσκια παρουσία στον χώρο των SUV, που τιμά όσο κανένα άλλο ανταγωνιστικό μοντέλο το γράμμα “S” (Sport Utility Vehicles) στην ονοματοδοσία της δημοφιλέστατης και ανερχόμενης αυτής κατηγορίας.

Είναι, λοιπόν, το Formentor ένα σχετικά ψηλό αυτοκίνητο, που επιτρέπει τις ήπιες εκτός ασφάλτου εξερευνήσεις, αλλά ταυτοχρόνως είναι και ξεκάθαρα σπορ. Με μια ανάρτηση που ελέγχει με χαρακτηριστικά αποτελεσματικό τρόπο τις κινήσεις του αμαξώματος -η οποία, όμως, δεν είναι ενοχλητικά σφιχτή στις καθημερινές μετακινήσεις- το Formentor εμπνέει απόλυτη εμπιστοσύνη στον οδηγό του, είτε αυτός κινείται στον αυτοκινητόδρομο, είτε αναζητά τα όρια της πρόσφυσης των ελαστικών σε κάποιο «στροφιλίκι». Σε κάθε περίπτωση, οι μακριές σχέσεις μετάδοσης επιτρέπουν ήρεμο ταξίδι, ενώ η ροπή του υπερτροφοδοτούμενου κινητήρα των 150 ίππων δεν σε αφήνει ξεκρέμαστο στις χαμηλές στροφές.

Αποτελεσματικότατα και ακούραστα είναι, επίσης, και τα φρένα, που ενισχύουν ακόμα περισσότερο το αίσθημα ασφάλειας που νιώθει ο οδηγός στο τιμόνι του πανέμορφου Formentor. Γιατί, ναι, έχουμε να κάνουμε με ένα εντυπωσιακότατο αυτοκίνητο, με αιχμηρό-επιθετικό design, που, όμως, δεν στερείται της πρακτικότητας που, επίσης, οφείλει να προσφέρει ένα SUV. Το Formentor έρχεται, λοιπόν, να προσφέρει ένα ευρύχωρο εσωτερικό, με άφθονο χώρο και για τους πολύ ψηλούς που θα βρεθούν στο πίσω κάθισμα, αλλά και ένα πορτμπαγκάζ που θα φιλοξενήσει χωρίς πρόβλημα τα απαραίτητα μιας εκδρομής.

Ανηφορίζοντας προς Πεντάλοφο.