Φάκελος καύσιμα: Πόση διαφορά κάνουν μερικά επιπλέον οκτάνια στην αμόλυβδη βενζίνη

Η απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα είναι σχετικά εύκολη. Προτού όμως τη δώσουμε, καλό είναι να κάτσουμε να αναλύσουμε ορισμένα πράγματα, ώστε ο καθένας να καταλαβαίνει γιατί αξίζει ή δεν αξίζει να επιλέγει μία πιο ακριβή βενζίνη για το αυτοκίνητό του. Και ξεκινάμε με ορισμένες βασικές γνώσεις χημείας και μηχανολογίας, που θα μας βοηθήσουν στην ευρύτερη κατανόηση.

Κάθε κινητήρας εσωτερικής καύσης χρειάζεται ένα καύσιμο (βενζίνη, στην προκειμένη περίπτωση), ώστε να μπορεί να λειτουργήσει. Αυτό αναμειγνύεται με τον αέρα -είτε λίγο πριν μπει, είτε αφού εισέλθει σε ένα θάλαμο καύσης- και δημιουργεί ένα εύφλεκτο μίγμα. Για να γίνει σωστά η καύση χρειάζεται οξυγόνο, αναμεμειγμένο με βενζίνη, σε συγκεκριμένη στοιχειομετρική αναλογία. Όταν αναφλέγεται το μείγμα αυτό, παράγει αέρια που αυξάνουν απότομα την πίεση, ωθώντας ένα έμβολο με δύναμη προς τα κάτω. Με αυτό τον τρόπο παράγεται κινητική ενέργεια, που με τη σειρά της κινεί τους τροχούς.

Εστιάζοντας στο εσωτερικό του θαλάμου καύσης, δεν αρκεί μόνο το καύσιμο μίγμα να είναι ομοιογενές (τα σταγονίδια του ψεκασμού της βενζίνης να είναι ομοιόμορφα κατανεμημένα μέσα στον αέρα), αλλά θα πρέπει να έχει και συγκεκριμένη χημική σύνθεση, ώστε είναι και τόσο εύφλεκτο, όσο χρειάζεται. Εάν είναι πολύ εύφλεκτο, τότε μπορεί να παρατηρηθούν φαινόμενα προανάφλεξης. Εάν πάλι είναι λιγότερο εύφλεκτο, τότε μπορεί να μην έχει προλάβει να καεί όλο, πριν ανοίξει η βαλβίδα και εξέλθει από τον κινητήρα, προς το σύστημα εξαγωγής καυσαερίων. Σε αυτές τις περιπτώσεις έχουμε τα λεγόμενα πειράκια, τα οποία επιβαρύνουν τη λειτουργία του κινητήρα.

Ένας σύγχρονος κινητήρας έχει, βέβαια, πολλές δικλείδες ασφαλείας. Ο βασικός όμως τρόπος για να εξασφαλιστεί η σωστή καύση, είναι μέσω του ίδιου του καυσίμου. Και εδώ κάπου εμφανίζεται η έννοια του οκτανίου. Από χημικής απόψεως, η βενζίνη αποτελείται από ένα μείγμα κυρίως τριών κορεσμένων υδρογονανθράκων (μορίων από άνθρακα και υδρογόνο), με πρώτο και καλύτερο το οκτάνιο. Αυτό γενικά είναι ανθεκτικό στην άμεση -εκρηκτική- ανάφλεξη, όποτε όσο υψηλότερος ο βαθμός οκτανίων μέσα στη βενζίνη, τόσο μικρότερη είναι και η πιθανότητα να αντιμετωπίσουμε τα φαινόμενα που προαναφέραμε.

Εδώ ας ανοίξουμε μία παρένθεση γιατί θα πρέπει να πούμε ότι δεν παίζουν μόνο τα οκτάνια ρόλο. Στις σύγχρονες βενζίνες προστίθενται και άλλα αντικροτικά. Παλαιότερα χρησιμοποιούσαμε τετρααιθυλιούχο μόλυβδο για αυτό το σκοπό. Αυτός όμως ήταν τοξικός, οπότε από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 τον αντικαταστήσαμε με άλλες αλκοόλες και αιθέρες, δημιουργώντας τις «αμόλυβδες» βενζίνες.

Επιστρέφοντας, λοιπόν, στο θέμα των οκτανίων, θα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι τα περισσότερα οκτάνια εξασφαλίζουν πιο ελεγχόμενη καύση και σηκώνουν μεγαλύτερη συμπίεση. Για ποιες όμως συνθήκες; Στην πραγματικότητα, οι βενζίνες 95 οκτανίων είναι παραπάνω από ικανές για να καλύψουν τους περισσότερους σύγχρονους κινητήρες εκεί έξω, ακόμα και αν σας αρέσει να οδηγείτε συνεχώς με το δεξί πόδι στο πάτωμα. Ένα συμβατικό αυτοκίνητο δεν πρόκειται να κερδίσει κάτι εάν χρησιμοποιήσει βενζίνη 98 ή 100 οκτανίων, πολύ απλά γιατί οι συνθήκες καύσης του κινητήρα του δεν πρόκειται ποτέ να γίνουν τόσο απαιτητικές.

Υπάρχουν βεβαίως αυτοκίνητα επιδόσεων, όπου ο ίδιος ο κατασκευαστής συστήνει ή απαιτεί τη χρήση τέτοιας βενζίνης. Μία Porsche 911, πιθανά να ζητά βενζίνη 98 οκτανίων και ο ίδιος ο σπορ κινητήρας της να μπορεί όντως να εκμεταλλευτεί αυτή τη μικρή διαφορά, σε υψηλές συνθήκες φορτίου και στροφών. Ένα Ford Focus, από την άλλη, ναι μεν μπορεί να κινηθεί μια χαρά με τέτοια βενζίνη, δεν πρόκειται όμως να μετατραπεί σε ST, απλά και μόνο επειδή ο ιδιοκτήτης του αποφάσισε να πληρώσει λίγα λεπτά του ευρώ παραπάνω στο λίτρο για ένα πιο ακριβό καύσιμο…

Και για να ξεκαθαρίσουμε μια και καλή το θέμα της απόδοσης, θα πρέπει όλοι να καταλάβουν ότι ο βαθμός οκτανίων δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την ενέργεια της βενζίνης, ως καύσιμο. Η ενεργειακή πυκνότητα της βενζίνης είναι περίπου 42.4 MJ/kg. Από αυτό, τώρα, σκεφτείτε ότι το 70-75% χάνεται με τη μορφή θερμότητας, αφήνοντας ένα ποσοστό γύρω στο 30% να αξιοποιείται τελικά για την κίνηση ενός αυτοκινήτου.

Από διυλιστήριο σε διυλιστήριο, ανάλογα με τις προδιαγραφές μιας χώρας αλλά και τα πρόσθετα της κάθε εταιρίας, άντε να υπάρχει μία διαφορά στην ενέργεια, της τάξης του 4%, για όλες τις βενζίνες που κυκλοφορούν ανά τον πλανήτη. Αυτή, επαναλαμβάνουμε, δεν έχει σχέση με τον αριθμό των οκτανίων αλλά με τη σύνθεσή της και άλλα πρόσθετα. Χρησιμοποιούν τώρα οι εταιρίες τα πιο καλά αυτά πρόσθετα στις ακριβότερες βενζίνες; Πιθανά ναι, αλλά και πάλι οι διαφορές δεν είναι σε καμία περίπτωση αντίστοιχες με την αύξηση της τιμής πώλησης.

Χρησιμοποιούνται στις «καλές» βενζίνες των 98 ή 100 οκτανίων καλύτερα πρόσθετα για τον καθαρισμό των κινητήρων; Και εδώ η απάντηση είναι ίσως. Αντίστοιχα όμως χρησιμοποιούνται λιπαντικά, απορρυπαντικά και αντιδιαβρωτικά στοιχεία και στις απλές βενζίνες, κάτι που διαφημίζουν στα βενζινάδικα της κάθε εταιρίας. Υπάρχει κάποια διαφορά; Κατά την άποψή μας, όχι. Εδώ μάλιστα αξίζει να σας παραπέμψουμε στο σχετικό αφιέρωμα για τους παράγοντες που επηρεάζουν τη λειτουργία και τη διάρκεια ζωής ενός κινητήρα.

Εν κατακλείδι, η μεγαλύτερη διαφορά που μπορεί κανείς να δει στο αυτοκίνητό του, χρησιμοποιώντας απλή η super αμόλυβδη βενζίνη, δεν έχει να κάνει με τις χημικές ιδιότητες αυτής αλλά με το φαινόμενο placebo. Εάν ξέρω ότι πληρώνω ακριβότερα για κάτι, τότε λογικά αυτό είναι καλύτερο. Μόνο που στην πράξη δεν ισχύει απαραίτητα ο συλλογισμός αυτός.

Και για να κλείσουμε μία και καλή το όλο θέμα, θα κάνουμε ένα χοντρικό υπολογισμό του τι θα ξοδέψει κανείς επιλέγοντας τις δύο αυτές βενζίνες, σε βάθος χρόνου.

Ας δεχτούμε ότι ένας μέσος χρήστης διανύει κατά μέσο όρο 15.000 km ετησίως, ενώ η διαφορά της τιμής μεταξύ απλής και super αμόλυβδης είναι 0,20 ευρώ/ λίτρο. Γενναιόδωρα θα υπολογίσουμε μία μέση κατανάλωση της τάξης των 7 lt/100 km και ακόμα πιο γενναιόδωρα θα κάνουμε την παραδοχή ότι μια super αμόλυβδη βενζίνη βγάζει περισσότερα χιλιόμετρα, έστω κατά 5%.

Σε διάστημα ενός χρόνου, ο χρήστης αυτός θα πρέπει να πληρώσει σε καύσιμα τουλάχιστον 110 ευρώ περισσότερα για να χρησιμοποιεί την «καλή» βενζίνη. Στη διάρκεια ζωής του αυτοκινήτου, τα χρήματα που μπορεί να εξοικονομήσει, απλά αποφεύγοντας τη σπατάλη μίας βενζίνης 98 ή 100 οκτανίων, αρκούν για να αγοράσει εξαρχής ένα πιο ακριβό αυτοκίνητο, ή για να καλύψει μερικές σοβαρές επισκευές, όταν αυτό αρχίσει να δείχνει τα σημάδια του χρόνου!